Η επίδραση της επαφής με τα ζώα σε παιδιά με αυτισμό

Εισαγωγή

Η επαφή με ζώα (Animal-Assisted Interventions – AAI) αποτελεί συμπληρωματική θεραπευτική προσέγγιση για παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ASD). Οι παρεμβάσεις αυτές αξιοποιούν τη φυσική τάση των ζώων να προκαλούν θετικά συναισθήματα, αίσθημα ασφάλειας και κοινωνικής συνδιαλλαγής, ενισχύοντας έτσι δεξιότητες που συχνά είναι μειωμένες στον αυτισμό, όπως η κοινωνική αλληλεπίδραση, η συναισθηματική έκφραση και η αυτορρύθμιση.

1. Σκύλοι θεραπείας (Canis lupus familiaris)

Οι σκύλοι είναι το πιο διαδεδομένο είδος σε παρεμβάσεις AAI. Η σχέση ανθρώπου-σκύλου χαρακτηρίζεται από δεσμούς συναισθηματικής προσκόλλησης, μη λεκτική επικοινωνία και ενσυναίσθηση.

Επιστημονική τεκμηρίωση

Έρευνα του O’Haire et al. (2013) σε παιδιά με ASD έδειξε ότι η παρουσία σκύλου κατά τη διάρκεια κοινωνικών δραστηριοτήτων οδήγησε σε:

• Αύξηση κοινωνικών πρωτοβουλιών (π.χ. βλέμμα, αγγίγματα, λεκτικές εκφράσεις).

• Περισσότερα χαμόγελα και θετικές εκφράσεις προσώπου.

• Μείωση στερεοτυπικών συμπεριφορών.

Αυτό αποδίδεται στη μη κριτική στάση του σκύλου, που προσφέρει αίσθημα αποδοχής, ενώ οι φυσικές κινήσεις του σκύλου αποτελούν ελκυστικό ερέθισμα για το παιδί, προωθώντας την από κοινού προσοχή και τη μίμηση συμπεριφορών.

Πηγή:O’Haire, M. E., McKenzie, S. J., Beck, A. M., & Slaughter, V. (2013). Social behaviors increase in children with autism in the presence of animals compared to toys. PLoS ONE, 8(2), e57010. doi:10.1371/journal.pone.0057010

2. Άλογα και ιπποθεραπεία (Equus ferus caballus)

Η θεραπευτική ιππασία χρησιμοποιείται διεθνώς για την αντιμετώπιση κινητικών και νευροαναπτυξιακών δυσκολιών. Στα παιδιά με ASD, η ιπποθεραπεία φαίνεται να προσφέρει πολλαπλά οφέλη:

Επιστημονική τεκμηρίωση

Η μελέτη των Gabriels et al. (2015), σε τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή με 127 παιδιά ηλικίας 6-16 ετών, έδειξε ότι μετά από 10 εβδομάδες θεραπευτικής ιππασίας παρατηρήθηκαν:

• Βελτίωση στην ευπροσαρμοστικότητα (adaptability).

• Μείωση της υπερκινητικότητας και των προβληματικών συμπεριφορών.

• Αύξηση της κοινωνικής επικοινωνίας, όπως η λεκτική ανταπόκριση και η πρωτοβουλία διαλόγου.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ρυθμική και τρισδιάστατη κίνηση του αλόγου διεγείρει τα κινητικά και αισθητηριακά συστήματα του παιδιού, ενώ η ενασχόληση με το άλογο ενισχύει την υπευθυνότητα, την αυτοεκτίμηση και την αυτοπειθαρχία.

Πηγή:Gabriels, R. L., Pan, Z., Dechant, B., Agnew, J. A., Brim, N., & Mesibov, G. (2015). Randomized controlled trial of therapeutic horseback riding in children and adolescents with autism spectrum disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 54(7), 541–549. doi:10.1016/j.jaac.2015.04.007

3. Γάτες (Felis catus)

Οι γάτες αποτελούν λιγότερο μελετημένο είδος στις AAI, ωστόσο νέες έρευνες αναδεικνύουν τη σημασία τους.

Επιστημονική τεκμηρίωση

Σύμφωνα με την έρευνα του Carlisle et al. (2021), σε οικογένειες που υιοθέτησαν γάτα για παιδί με ASD παρατηρήθηκε:

• Μείωση του άγχους στο παιδί, χάρη στη χαλαρωτική φύση της γάτας.

• Αύξηση της θετικής διάθεσης και της κοινωνικής ηρεμίας, καθώς η γάτα δεν απαιτεί έντονη αλληλεπίδραση αλλά είναι σταθερά παρούσα, ενισχύοντας το αίσθημα συντροφικότητας χωρίς κοινωνική πίεση.

• Ενίσχυση της ενσυναίσθησης, μέσα από τη φροντίδα του ζώου.

Οι γάτες προτείνονται για παιδιά με υψηλό επίπεδο αισθητηριακής ευαισθησίας, που ενδέχεται να νιώθουν υπερδιέγερση από πιο κινητικά ή θορυβώδη ζώα, όπως οι σκύλοι.

Πηγή:Carlisle, G. K., Johnson, R. A., Wang, Z., & Bibbo, J. (2021). Exploratory study of cat adoption in families of children with autism: Impact on children’s social skills and anxiety. Journal of Pediatric Nursing, 56, 71–78. doi:10.1016/j.pedn.2020.08.017

Γενική συμπερασματολογία

Η έρευνα για τις AAI στα άτομα με αυτισμό δείχνει ότι:

1. Οι σκύλοι και τα άλογα αποτελούν τα πλέον τεκμηριωμένα είδη για βελτίωση κοινωνικών δεξιοτήτων, επικοινωνίας και ρύθμισης συμπεριφοράς.

2. Οι γάτες ενισχύουν κυρίως την ηρεμία, τη συναισθηματική σταθερότητα και την αποδοχή της συντροφικότητας.

3. Η επιτυχία των AAI εξαρτάται από την προσωπικότητα του παιδιού, το προφίλ αισθητηριακής επεξεργασίας και τις ειδικές ανάγκες του.

4. Απαιτούνται περισσότερες μακροχρόνιες τυχαιοποιημένες δοκιμές με μεγάλα δείγματα για να προσδιοριστεί η διάρκεια των θετικών αποτελεσμάτων και οι μηχανισμοί που τις προκαλούν.