Πόσα είδη αυτισμού υπάρχουν;

Μια σύγχρονη προσέγγιση στο φάσμα.

Ο αυτισμός, ή αλλιώς Διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ / ASD - Autism Spectrum Disorder), αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή με μεγάλη ποικιλομορφία στην έκφρασή της. Παλαιότερα υπήρχαν διαφορετικές επίσημες διαγνώσεις, οι οποίες σήμερα έχουν ενοποιηθεί κάτω από έναν κοινό όρο: το φάσμα του αυτισμού.

Ενοποίηση των διαγνώσεων με το DSM-5

Μέχρι το 2013, το διαγνωστικό εγχειρίδιο DSM-IV περιλάμβανε ξεχωριστές διαγνώσεις όπως:

• Κλασικός αυτισμός (Autistic Disorder)

• Σύνδρομο Asperger

• Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (PDD-NOS)

• Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή (Childhood Disintegrative Disorder)

• Σύνδρομο Rett

Με την έλευση του DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5η έκδοση) από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία (APA), όλες οι παραπάνω διαταραχές ενοποιήθηκαν στην κοινή διάγνωση ASD – Autism Spectrum Disorder. Η αλλαγή αυτή στόχευε στην καλύτερη κατανόηση του φάσματος των χαρακτηριστικών και δυσκολιών, παρά στη χρήση άκαμπτων κατηγοριών.

Τα τρία επίπεδα υποστήριξης (DSM-5)

Η διαφοροποίηση στο φάσμα γίνεται πλέον βάσει του βαθμού υποστήριξης που χρειάζεται το άτομο:

• Επίπεδο 1 – Χρειάζεται υποστήριξη:Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και ευελιξία της σκέψης, αλλά με σημαντική λειτουργικότητα. Παλαιότερα αντιστοιχούσε σε περιπτώσεις τύπου Asperger ή «υψηλής λειτουργικότητας» (high-functioning autism).

• Επίπεδο 2 – Χρειάζεται σημαντική υποστήριξη:Περισσότερες δυσκολίες στην επικοινωνία, κοινωνικές σχέσεις και στην προσαρμογή σε αλλαγές.

• Επίπεδο 3 – Χρειάζεται πολύ σημαντική υποστήριξη:Πολύ περιορισμένες κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, συχνά με απουσία λόγου ή πολύ έντονες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές.

Η κατηγοριοποίηση αυτή δεν αποτελεί «είδη» με την παλιά έννοια, αλλά αντανακλά τη διαφορετική λειτουργικότητα και τις ανάγκες υποστήριξης κάθε ατόμου.

Συμπτωματικός αυτισμός και γενετικά σύνδρομα

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου το αυτιστικό φάσμα εμφανίζεται ως σύμπτωμα γενετικών ή άλλων ιατρικών καταστάσεων. Τέτοιες περιπτώσεις αναφέρονται συχνά ως syndromic autism και περιλαμβάνουν:

• Σύνδρομο Rett (σχεδόν αποκλειστικά σε κορίτσια)

• Σύνδρομο Fragile X

• Σκλήρυνση κατά Πλάκας του φλοιού (Tuberous Sclerosis)

• Σύνδρομο Angelman ή άλλες χρωμοσωμικές ανωμαλίες

Στις περιπτώσεις αυτές, τα χαρακτηριστικά του αυτισμού συνυπάρχουν με άλλες κλινικές εκδηλώσεις και καθυστερήσεις.

Το ICD-11 και η προσέγγιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ)

Το ICD-11 (International Classification of Diseases, 11η έκδοση) που εκδόθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, συνεχίζει να ταξινομεί τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού με περισσότερη λεπτομέρεια, διακρίνοντας μεταξύ:

• Παρουσίας ή μη διανοητικής αναπηρίας

• Παρουσίας ή μη λειτουργικής γλώσσας

Αυτό επιτρέπει στους επαγγελματίες υγείας να περιγράφουν πιο αναλυτικά την κλινική εικόνα κάθε ατόμου.

Συμπεράσματα

Ο αυτισμός σήμερα δεν χωρίζεται σε διαφορετικά "είδη", αλλά αντιμετωπίζεται ως ένα φάσμα, με ποικίλα επίπεδα λειτουργικότητας και υποστήριξης. Η σύγχρονη προσέγγιση επικεντρώνεται όχι στην ονομασία, αλλά στις εξατομικευμένες ανάγκες και την υποστήριξη που χρειάζεται κάθε άτομο με ΔΑΦ.

Η αναγνώριση της ποικιλομορφίας μέσα στο φάσμα είναι σημαντική για την αποδοχή, την κατανόηση και τη δημιουργία σωστών παρεμβάσεων.

Πηγές

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).https://www.psychiatry.org

2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Autism Spectrum Disorder (ASD) - Diagnostic Criteria.https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/hcp-dsm.html

3. World Health Organization. ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics.https://icd.who.int

4. National Institute of Mental Health (NIMH). Autism Spectrum Disorder.https://www.nimh.nih.gov/health/topics/autism-spectrum-disorders-asd

5. Lord, C., Elsabbagh, M., Baird, G., & Veenstra-VanderWeele, J. (2018). Autism spectrum disorder. The Lancet, 392(10146), 508–520.